foto Thijs Wolzak

design & build

8 woon-werkruimtes in industrieel rijksmonument

Op een monumentale enclave van voormalige kazernes, werkplaatsen en munitieopslag op het Hembrugterrein in Zaanstad vind een bijzondere transformatie plaats. De 100 jaar oude werkplaats A11 voor wapen herstel wordt op initiatief van een groep inspirerende creatievelingen omgevormd tot een woon- en werkgebouw voor 8 huishoudens. De transformatie omarmt de littekens van het gebouw die de laatste eeuw zichtbaar zijn geworden: een renovatie met als uitgangspunt het behoud van waardevolle details; getrapte hoeken, toog boven de ramen, en rollaag eronder. Daarmee worden de geschiedenis van het pand en de veranderingen door de jaren heen zichtbaar en repareren we alleen dat wat bouwkundig noodzakelijk is. We gaan niet voor perfect: een reparatie mag zichtbaar zijn als een litteken van de tijd. Toevoegingen vormen een nieuwe laag, maar overschreeuwen de huidige kwaliteiten niet. De ingrepen zijn gericht op het behoud van één geheel en staan in dienst van het gebouw.

“Toevoegingen vormen een nieuwe laag, maar overschreeuwen de huidige kwaliteiten niet. De ingrepen zijn gericht op het behoud van één geheel en staan in dienst van het gebouw.”

Niet alles kan blijven zoals het was, zo het is bijvoorbeeld nodig om de kozijnen te vervangen. Dat doen we op zo’n manier dat de kozijnen een eigen esthetiek kennen, krachtig en modern. Dit is een voorbeeld van een nieuwe, zichtbare laag met een eigen identiteit en toch is de toevoeging volledig ondergeschikt aan het grotere geheel. Wat misschien niet direct zichtbaar is, is dat het pand oorspronkelijk bestaat uit drie losse loodsen. Dat er eerst meerdere losse ruimtes achter één gevel zaten en dit straks acht woon- en werkruimtes zijn, zal je ook straks vanaf de buitenkant niet direct opmerken. De open ruimte wordt voorzien van nieuwe biobased inbouw, met oog voor akoestiek en detail. De woningscheidende wanden worden op zo’n manier gepositioneerd dat de symmetrie en de ritmiek van het gebouw, die te vinden is in de openingen, niet verstoord wordt. Zo zorgen we ervoor dat de originele structuur leesbaar blijft. De middelste hal wordt getransformeerd tot een patio, waarbij het oude geraamte in tact blijft. Deze collectieve binnen/buitenruimte zal het woongedeelte in het ene zijgebouw, zowel scheiden, als verbinden, met het werkgedeelte aan de tegenovergelegen zijde.

Binnen het te renoveren casco vindt de grootste transformatie plaats. Elke nieuwe bewoner heeft straks de ruimte om zijn/haar eigen invulling te geven binnen het vernieuwde casco. Met deze opzet is een totaal vrije plattegrond mogelijk en ontstaat er mogelijkheden voor individuele keuzes binnen de collectieve muren van het gebouw. Door het profiel van de toekomstige bewoners gaat zelfs de werkplaats niet volledig verloren, maar wordt er ruimte gecreëerd voor het blijven beoefenen van hedendaagse ambachten. bureau SLA zelf is op 1 november 2024 verhuisd naar een van de werkruimtes in A11.

facts & figures

ontwerp: bureau SLA
opdrachtgever: Vereniging A11
constructeur: NAP ingenieurs, Amsterdam
adviseur bouwfysica / geluid: Blonk Advies, Amsterdam
adviseur installaties: studio ECO, Veenendaal
adviseur bouwkosten: Target bouwkostenadvies, Amsterdam
aannemer: BV Intersell, Naarden
uitvoerder: Van Zanten Bouw, Vlaardingen
locatie: Wagenmakerij 1, 1505 SG Zaandam
programma: 8 woon/werkplaatsen
oppervlak: ca. 2.500 m2 BVO
start ontwerp: 2019
oplevering: 2024
bouwjaar: 1916 – 1921
oorspronkelijk programma: Artillerie Inrichtingen:
werkplaats wapenherstel, bankwerkerij en verfspuiterij
fotografie: Thijs Wolzak